MINISTROAREN HITZAK

Eztabaida garratz batek astindu du Nafarroa Garaiko agenda publikoa. Guardia Zibilak inolako frogarik gabe ETA euskarazko D ereduan infiltratu dela baieztatzen duen ikerketa filtratu du. Adibide gisa, Iturramako institutua.  Konspirazioaren teoria, ikuskizun mediatiko eta borraren politikaren zerbitzura jarria. Uxue Barkosek Espainiako Parlamentuan azalpenak eskatu ditu eta Jorge Fernández Díaz Barne ministroak honela erantzun dio: bere gobernua legegintzako hainbat neurri aztertzen ari omen dela “irakaskuntza ETAren fanatismo terroristaren zerbitzura jarri nahi dutenek bereganatu eta beraien errelatoarekin historikoki benetan gertatu dena itxuragabetzea ekiditzeko”.

Adierazpen gaizto hauek sortu duten kritika uholdea ministroaren erantzunaren lehen segmentuan zentratu dira. Baina Fernándezek esanak bi enuntziatu ditu, “eta” juntagailuari esker batzen direnak, eta hortaz plano berdinean aurkitzen direnak: ETAren infiltrazioa eta errelato historikoaren desitxuratzea.

Jakina da ETAren aitzakiaz edozer eta edonor kriminalizatzeko azpijokoaren tradizio sendoa. “Dena da ETA” lelopean alderdi politikoak, artistak, tabernak, komunikabideak eta baita dantza eta kanta egiten duten pailazoak ere zaku penalean sartu dituzte. Are gehiago, 36an Nafarroako eskola maisuekin areketan egindako “garbiketaren” oroitzapena gogoan, aipatutako ikerketari buruzko amesgaizto maltzurrak sortzen zaizkio bati. 

Prebentzio eta osasun demokratikoaren jarrera hartuta, kezkatzeko arrazoiak ugari dira:

• Ez dago jakiterik delako ikerketa hori epaile baten aginduz egin den, arrazoi edo salaketaren bat medio. Guardia Zibila (Barne Ministerioa?) bere kasa dabilen agente politiko gisa agertzen zaigu. 
• Guardia Zibilak beraien jarrera ideologikoagatik eta pentsatzeko moduagatik zelatatu ditu irakasleak, ez da inon inolako delituren zantzurik.
• Ikerketa txostena ez da argitaratu; inork ez ditu ikerketaren nondik norakoak ezagutzen; susmo eta amen-omenak dira nagusi. Inork ezin du bere burua defendatu edo gertatua salatu. Zurrumurrua ekintza legegile gisa erabili da (ministroak eman baitu honen berri).
• Irakaskuntza eredu bakarra kriminalizatzen da, doktrinamendua praktikatzen duten beste asko bere horretan utziz: ikastetxe erlijiosoak, Opus Deirenak, adibide garbi bat aipatzearren.
• D eredua zelatatzerakoan euskararen mundua kriminalizatzen da oro har, zeharka, baina esplizituki.

Hala eta guztiz ere, kritika guztiak euskararekiko erasoan eta D ereduko irakasleei egin mehatxuan zentratu dira. Barne ministroak Uxue Barkosi eman erantzunaren bigarren zatia oharkabean pasa da. Emendiozko perpausa bat erabiliz, terroristak ikasgeletatik kanporatu nahi dituela eta haiek historian gertatu denaren errelatoa egin dezatela ekidin nahi duela dio.

Ikuspegi zorrotz batetik, ezin dira irakasle “terroristen” presentzia eta hauek ikasgeletan historia eta memoriari buruz irakatsi dezaketena alderatu.  

Demagun kriminal konbiktu batek literatura ingelesa irakasten duela, eta beste pertsona batek, printzipioz deliturik egin ez duenak, ikasgai bera irakasten duela. Batak eta besteak Shakespeare-ren teatroa eta poesia azaltzeko gaitasun bera izango lukete, ongi ala gaizki, errudun edo errugabe kondizioak zer ikusirik ez duelako. Delitugilea izateak ez du pertsona bat zerbait irakasteko ez gaitzen.

Baina aferak beste ñabardura bat hartuko luke Swift edo Joyce azaltzeko bi irakasle ezberdin erabiliko balira, biak errugabeak, baina bata irlandarra eta bestea ingelesa. Jakina da bi idazleak irlandarrak direla eta bertako problematika landu zutela beraien obratan. Aipatu bi irakasleek egingo luketen analisia oso ezberdinak izango litzateke, bakoitzaren jatorriak sortutako  “aurreiritzien” ondorioz.

Ministro espainolaren hitzek gure herriaren errelatoa kontrolatzeko borondatea ezkutatzen dute. Are gehiago, aginte gorenak adierazi du nahi hori, eta kontrol penaleko tresnak (Guardia Zibila kasu) eta “terrorismo” delituengatik epaitzeko mehatxuak erabili ditu horretarako. Laburbilduz: errepresio-bidea.

Estatuaren neurri hertsatzaileen oinarrian errelatoaren eztabaida dago. Historiaren narrazioa, eta honek dakarren oroimen historikoa gobernuko agintarien kezka nagusia bihurtu da. Balizko errudunak terroristak direla esatea kriminalizazio hutsa besterik ez da, poliziak gai honetan esku sartzeko aitzakia.

Baliteke ere errelatoaren ardura hasieratik hor egon izana, eta arreta makiaveliko batek gidatua orain arte azaleratu ez izana; inor ez dadin errelatoaren garrantziaz ohartu. Zoru etikoaz hainbeste mintzatzen garen honetan, historia argumentuzko zorua dela esan dezakegu, errealitate sozial jakin bati buruz jendeak duen sentimenduaren euskarria. Uste sendoen, leialtasunen, jarreren… iturri da historia. Leialtasunen argamasa. Herriaren ikuspegia adierazten du narrazio jakin baten bitartez, eta subjektuak, pertsonaiak, gertakariak, errudunak eta interpretazioak definitzen ditu.

Bien bitartean, ez diogu eztabaida honi anekdotaz haraindi usaia hartu. D ereduaren kriminalizazioa salatzen dugu, bai; euskararen jazarpena eta errepresioa akusatzen dugu, bai; baina ez gara oraino ohartu ororen gainetik ministroa gure memoriaren eta errelatoaren jaun da jabe egin nahi dela. Eta berau monopolizatzeko indarra erabiltzen du. Esandakoa, ez diogu usaina hartu ere egin. 

Angel Rekalde / Luis María Martínez Garate

BERRIA 2013/12/20

DEIA 2013/12/30

LAS PALABRAS DEL MINISTRO

Una agria polémica sacude la agenda pública de la Alta Navarra. La Guardia Civil filtra un informe que sostiene, sin ninguna prueba, sin que nadie pueda corroborar sus datos, que ETA se infiltra en el profesorado del Modelo D de enseñanza en euskera. Para ejemplo, el instituto de Iturrama. La teoría de la conspiración al servicio del espectáculo mediático y la política de la porra. Cuando Uxue Barkos pide explicaciones en el Parlamento español, el ministro del Interior, Jorge Fernández Díaz, le replica que su gobierno estudia medidas legislativas para "evitar que la función docente sea usurpada por quienes quieren ponerla al servicio del fanatismo terrorista -de ETA- y tergiversar con su relato lo que ha sucedido históricamente".

La mayor parte de las críticas que esta sucia jugarreta ha suscitado se han decantado por el primer segmento de esa respuesta, esa frase copulativa que consta de dos enunciados, unidos por la conjunción ‘y’, que por lo mismo se sitúan en el mismo plano de importancia: la infiltración de ETA y la tergiversación del relato histórico.

Desde luego, el juego de criminalizar con la vitola de ETA tiene una tradición asentada. El ‘todo es ETA’ ha servido para poner contra las cuerdas penales desde formaciones políticas, artistas, tabernas, hasta medios de comunicación o payasos que cantan y bailan. Más aún, con el recuerdo de la limpieza cunetera que se hizo en el 36 con los maestros de escuela en Navarra, la insinuación del informe despiertas pesadillas más que siniestras.

Hay razones para la inquietud desde una posición de prevención y salud democrática:

• No existe constancia de que esa supuesta investigación se haya abierto a petición de juez, por alguna causa o denuncia. La Guardia Civil (¿el Ministerio del Interior?) se presenta como agente político, que actúa por su cuenta.
• La Guardia Civil investiga a los profesores según su posición ideológica, el modo de pensar, ya que no consta delito alguno.
• El informe elaborado no se ha publicado; nadie conoce sus términos; todo son rumores y presunciones. Nadie se puede defender o denunciar. El bulo como instrumento de acción legislativa (el ministro lo anuncia).
• Se criminaliza un modelo de enseñanza, cuando no se investigan otros que también adoctrinan, como los centros de la iglesia, del Opus Dei, por citar los más evidentes.
• Al tratarse del Modelo D, el mensaje conlleva una criminalización indirecta, pero explícita, del mundo del euskera.

Sin embargo, las críticas y comentarios se han centrado en el ataque al euskera y la amenaza a los profesores y a la misma enseñanza. Lo que ha pasado desapercibido ha sido la segunda parte de la respuesta del ministro a Uxue Barkos. En frase copulativa, dice querer evitar la presencia de terroristas en las aulas, y que no sean esos supuestos quienes realicen la transmisión del relato de lo que ha sucedido en la historia.

Desde un punto de vista formal no se puede equiparar la presencia objetiva de profesores “terroristas” con el mensaje matizado sobre la historia y la memoria que puedan transmitir en las aulas.

Supongamos un criminal convicto y condenado que impartiera clases de literatura inglesa y, otra persona, en principio inocente, que impartiera la misma asignatura. Tanto el uno como el otro podrían explicar la poesía y el teatro de Shakespeare bien o mal, sobre lo que nada influiría su condición, o no, de culpable. El haber sido un delincuente no incapacita para enseñar una materia.

Otro asunto sería explicar a Swift o a Joyce por dos profesores distintos, ambos no delincuentes, pero uno irlandés y el otro inglés. Es conocido que ambos autores son de origen irlandés y que abordaron su problemática en sus obras. Los análisis que construirían ambos respetables profesores, sus relatos, serían diferentes y sería efecto de los “prejuicios” (digámoslo sin carga valorativa) inherentes a sus diferentes orígenes.

Detrás de la respuesta del ministro español, explícita en el calor de la controversia, aflora una voluntad de controlar el relato del país, en palabras de la máxima autoridad, y utilizar para ello instrumentos de control penal como es la propia Guardia Civil y las amenazas de juicio y condena por delitos tipificados como “terrorismo”. En síntesis: la vía represiva.

Lo que está en el trasfondo de la actuación de los sistemas coercitivos del Estado español es el debate del relato. Lo dice el ministro. La narración y explicación de la historia y de la consiguiente memoria que generan se erigen en primera inquietud de las autoridades de la gobernación. La alusión a que sean terroristas los culpables supuestos no deja de ser una mera criminalización, una simple justificación para que la policía entre a saco en el asunto.

Es posible que ello haya sido así desde siempre, y que no haya aparecido hasta ahora por precaución maquiavélica; para que nadie sea consciente de la importancia del relato. En efecto, ahora que algunos esgrimen el concepto discutible del suelo ético, el relato de la historia es un suelo argumental e imaginario, un soporte del sentir de las gentes en torno a su realidad social. Es fuente de convicciones, de lealtades, de posiciones... Es una argamasa de legitimidades. Es la visión de país tramada en una narración más o menos consistente, que define sujetos, protagonistas, hechos, culpabilidades, interpretaciones.

Mientras tanto, en este debate nosotros no rascamos bola más allá de la anécdota. Acusamos la criminalización del modelo D, sí; denunciamos la persecución y represión del euskera, también; pero se nos escapa que, sobre todo, el ministro quiere erigirse en el dueño del relato y de nuestra memoria. Y para monopolizarlo, esgrime la fuerza bruta. Lo dicho, no rascamos bola.

Angel Rekalde / Luis María Martínez Garate

GARA 2014/01/03

HERNANIKO KRONIKA.NET

HITZALDIA ASTEARTEAN - KOLDO MARTINEZ GARATE

«’Inperioko’ puska bat galdu duenero Espainiak trauma bat bizi izan du»

Koldo Martinez Garatek (Iruñea, 1949) dioenez, Espainiak nekez onartuko du Katalunia eta hemengo independentzia. Asteartean hitz egingo du, 19:00etan Biteri kultur etxean, Hernani Errotzen taldeak antolatuta.

2013/12/15 - Igandea

Hitzaldia abenduaren 17­an, Biterin: Catalunya ¿un próximo estado independiente?
Erantzuiozu zeure galderari: Kata­lunia independiente izango al da?
Espero dut baietz, eta espero dut ikustea. Baina duda egiten dut laister izango denik. Ez behintzat 2014an. Gauza zaila da, konplikatua.

Utziko al dio Espainiak independiente izaten?
Politikan beti gauza bera gerta­tzen da bi interes elkarren parean jartzen direnean: indarrak erabakitzen duela. Espai­niak ez dio onartuko inoiz ez Ka­ta­luniari eta ez guri independen­tzia. Espainiako kultura politikoa horretan oinarritu da, menperatzean, eta uniformitatean; totalitarismoan, azken batean (korrupzioan eta pelotazoan ez esateagatik). Hori bistakoa da, inperioa izan dira, eta gu gara haren azken arrastoak.
Gauza izango al gara kata­lu­niarrak eta euskaldunak presioa egin eta hori lortzeko? Haiek ez dakite zer den «hitz egitea», eta dialogatzea. Hitz egingo dute, erabakitzen badute ez zaiela komeni gu euren inperioan izatea. Inperioko puska bat galdu duenero trauma eragin dio Espainiari.

Nazioarteak nola hartuko luke Katal­unia independiente bat? Eta ze ondorio izango lituzke Kataluniarako bertarako?
Nazioarteko egoera da guk ima­ginatu dezakegun errealismo gordinenekoa. Gaur egungo inongo Estatuk ez du esango etorkizunean Katalunia (edo estatu nafarra) onartuko dituenik. Hor laguntzarik ez da izango seguruenera. Horrela­koe­tan ez dago beste auke­rarik: norberak berea egin, eta bere buruari laguntzea. Eta geure kasuan, bi nazio geranez inperio beraren barruan, elkar hartu behar genuke nolabait, baina zail ikusten dut.
Baina aldi berean, behin independentzia sendo deklaratuz gero, nazioarteko errealismo horrek berak segituan onartzen du. Esloveniari begiratu besterik ez dago.

Katalunia pauso bat aurrerago al dago hemen gaudena baino?
Neurri batean aurrerago daude. Katalunian debate osoa independentziari buruz egiten ari dira. Hemen nahastuago gabiltza, beste hainbat arazori buruz ari garelako: presoena adibidez, edo bigarren mailako besteren bat, hondakinak eta abar. Kontua da, indarrez ekin behar zaiola berez helburu demokratikoena denari: independentzia lortzeari.
Kataluniarrek inbidia digute gauza batean, horretan be­raiek baino gehiago baikara. Gauza bat lortzeko zenbateraino entregatzen garen hemen, gizarte mugimendua ez da geratzen hemen.

Irakurri izan dizugu, Kataluniako ereduak ez duela balio honako. Zergatik?
Nazio bakoitza ezberdina izaten da historiatik hasi, memoriatik segi, eta egunerokoraino. Ez dago eredu bat denentzat balio duenik. Bakoitzak berea idatzi behar du. Besteen garaipenak eta porrotak kontuan hartzea ona da, gai baldin bagara bere kontestuan ulertzeko.

Zuk Nafarroan ikusten duzu bidea, independentzia baterako, alegia, ´bide nafarra´ defendatu izan duzu etorkizuneko estatu independiente baterako. Azalduiguzu…
Luzea den arren, laburtzen saiatuko naiz, hiru puntutan: 
1.- Gizarte bat (nazioa) men­­pean badago, memoria historikorik gabe, kondenatua dago menperatzailearen na­zioan sartzera. Historiaren errelatoa beharrezkoa du nazio batek. Ez badauka, etsaiarena onartuko du.
2.- Gizarte batek (nazioak) noizbait Estatu bat eduki badu, argumentu on bat dauka es­kuartean. Estatuak funtzio bat izaten du, gizartea nazionalizatzea. Nafar Erreinuarekin horixe gertatu zen hemen. Hori mantendu egin da gugan, eta independentzia haren kondar gisa geratzen zaigu gure foru sistemarekin.
3.- Nafarroa ardatz izateak etorkizuneko euskal Estatuan lurraldetasun arazoak konpontzea lekarke, hainbat konkisten ondoren sortu zaizkigun arazoak.

Aukera jarriko balitzaie, zer bozkatuko lukete euskaldunek?
Uste dut bozkek, okupazioaren eta zatitzearen bidez osatutako sistema politikoaren barruan emandako bozka guztiek, bat ere indarrik ez dutela independentziarako bidean. Aske garenean soilik bozkatu ahal izango dugu askatasunez. Indepen­den­tzia erabili egin behar da, bizi, baliatu.
Estrategiaren bat markatzeko gai bagara independentziarako bidea egiteko, orduan bai, errekurtso taktiko guztiak erabili ahal izango ditugu hartarako, eta baita hauteskundeak ere. Baina independentzia inoiz ezin da egon hauteskunde kontrolatu batzuren baitan.

KRONIKA.NET 2013/12/15